In een digitale wereld die verzadigd is met afbeeldingen en video, wordt het steeds moeilijker om onderscheid te maken tussen echt en nep. Met de opkomst van generatieve AI en geavanceerde bewerkingstechnieken vervaagt de grens tussen authentiek en gemanipuleerd beeldmateriaal. Het VISAVIS-project, gefinancierd door het Europees Fonds voor Media en Informatie (European Media and Information Fund), wil deze uitdaging aangaan. Samen met het publiek ontwikkelen we toegankelijke tools en trainingen die helpen om misleidende beelden en video’s sneller te doorzien.
Het VISAVIS-project ontwikkelt samen met het publiek tools en trainingen om misleidende beelden beter te herkennen.
Hoe doen we dit?
In een tijdperk waarin AI moeiteloos nepbeelden en -video’s kan creëren, volstaat het niet om enkel technische oplossingen te hebben. Mensen hebben ook kritisch denkvermogen nodig, eenvoudige manieren om informatie zelf te checken én het vertrouwen om online inhoud in twijfel te trekken.
Het VISAVIS-project brengt deze bouwstenen samen door technische innovatie te combineren met media-educatie en actieve betrokkenheid van het publiek. We ontwikkelen digitale verificatietools en lesmateriaal die helpen misleidende beelden te herkennen. Maar we maken die hulpmiddelen niet in een ivoren toren: we bouwen ze samen met het publiek, zodat ze echt bruikbaar en relevant zijn.
En precies daar komt burgerwetenschap in beeld.
Wat is citizen science?
Citizen science – vaak bekend van onderzoek in domeinen zoals biologie of astronomie – betrekt het publiek rechtstreeks bij het onderzoeksproces. In het VISAVIS-project passen we deze aanpak toe op sociaalwetenschappelijk onderzoek naar desinformatie en mediawijsheid.
Het idee achter citizen science is eenvoudig maar krachtig: mensen die dagelijks digitale media gebruiken, zien het best hoe misleidende inhoud verschijnt en zich verspreidt. Door hen actief te betrekken, kunnen deelnemers tegelijk leren én bijdragen. Zo wil het VISAVIS-project van gewone internetgebruikers medeonderzoekers maken: kritische, goed geïnformeerde partners in de strijd tegen visuele mis- en desinformatie.
Wat het project inhoudt
Vanaf april 2025 start Mediawijs, samen met imec-SMIT (VUB), een citizen science-campagne met meer dan 100 Nederlandstalige deelnemers uit Vlaanderen en Brussel. Tijdens deze campagne zullen de deelnemers:
- Met één klik eenvoudige verificatietools van CERTH gebruiken om beelden en video’s uit hun dagelijkse online omgeving te controleren.
- Media- en informatievaardigheidstrainingen volgen om hun kritische vaardigheden verder te versterken.
- Feedback geven over de tools en het trainingsmateriaal.
- Gegevens aanleveren die onderzoekers inzicht geven in wie het meest kwetsbaar is voor visuele desinformatie – en waarom.
Deelnemers zijn meer dan leerlingen: ze zijn medeonderzoekers die mee bepalen hoe het VISAVIS-project zich ontwikkelt en welke resultaten het oplevert.
Waarom burgerwetenschap kan helpen
Visuele desinformatie gedraagt zich niet volgens vaste regels. Burgerwetenschappers helpen ons daarom om tools te maken die niet alleen betrouwbaar zijn, maar ook echt praktisch in het dagelijks gebruik. Door citizen science te gebruiken, kan VISAVIS:
- Echte voorbeelden van misleidende beelden verzamelen.
- Testen hoe goed tools en trainingen werken voor verschillende leeftijden en online gewoonten.
- Zorgen dat onze resultaten echt nuttig zijn voor gewone mensen.
Wat nu?
Van april tot juni 2025 loopt de Belgische campagne. Later dat jaar volgt een tweede campagne in Zweden, gecoördineerd door Filmpedagogerna en ondersteund door imec-SMIT (VUB).
Gedurende het hele VISAVIS-project, dat doorloopt tot maart 2026, worden onze tools en trainingsmaterialen – ontwikkeld samen met CERTH – continu getest, verbeterd en vrij beschikbaar gesteld voor het publiek.